Apel do świadków wydarzeń 1956 r. na Białostocczyźnie

W czasie obrad zmarł nagle Bolesław Bierut. Na jego następcę wybrano Edwarda Ochaba. Wydarzenia w Moskwie uaktywniły grupę "krajowych komunistów" - zwolenników odsunięto od władzy i więzionego Władysława Gomułki. Doprowadzili oni do zwolnienia ze stanowiska stalinowskiego ministra kultury - Włodzimierza Sokorskiego. Następnie odszedł znienawidzony przez społeczeństwo Jakub Berman. W czerwcu 1956 r. komunistyczna władza krwawo rozprawiła się z buntem społeczeństwa w Poznaniu.

12 października na obrady Biura Politycznego przybył Władysław Gomułka. Powierzono mu funkcję I sekretarza PZPR. Niektórzy z twardogłowych towarzyszy nie chcieli pogodzić się z tą kandydaturą i grozili wyprowadzeniem czołgów na ulice polskich miast. Jednak poparcie społeczeństwa, a szczególnie studentów stolicy przyniosło zwycięstwo Gomułce. Na Węgrzech wybuchło powstanie, które zostało stłumione przez ZSRR.

Wydarzenia 1956 r. nie ominęły również Białostocczyzny. 24 października społeczeństwo Białegostoku biernie obserwowało zmiany zachodzące w stolicy. Większą aktywnością wykazywały się załogi białostockich zakładów pracy, a w szczególności Białostockich Zakładów Przemysłu Bawełnianego "Fasty". W. Gomółka był wielką nadzieją grupy młodzieży, która przyjechała do pracy w "Fastach" z Łodzi i innych miast Polski. Coś się wreszcie zaczynało dziać. Wszyscy mieli nadzieję na lepszą przyszłość. Samochodami z "Fast" jechali robotnicy na wiec poparcia dla towarzysza "Wiesława". Mieszkańcy Białegostoku zaczęli gromadzić się na dziedzińcu Akademii Medycznej (Pałac Branickich). Według Gazety Białostockiej zebrało się około 15 tys. osób.

Po zakończeniu wiecu część jego uczestników rozeszła się do domów, jednak kilkaset osób (studenci, uczniowie, młodzi robotnicy) postanowiło zorganizować wiec przed budynkiem Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Zwartą grupą z dziedzińca Akademii Medycznej manifestanci przemaszerowali na Rynek Kościuszki, by stamtąd udać się pod budynek Komitetu Wojewódzkiego PZPR. Tam również domagali się zerwania sojuszu z ZSRR oraz zmian personalnych w kierownictwie PZPR województwa białostockiego. Spod "Białego Domu" manifestanci ruszyli ulicą Lipową w stronę kościoła św. Rocha. Z flagą narodową, flagą narodową Węgier (wyrażając w ten sposób poparcie dla walki narodu węgierskiego o odzyskanie suwerenności), a także sztandarami związkowymi weszli do kościoła w czasie trwania nabożeństwa różańcowego, w którym wzięli również udział. Po jego zakończeniu przybyłych powitał proboszcz parafii św. Rocha ksiądz Adam Abramowicz. Poprosił on manifestantów o spokojne rozejście się do domów. Przed wyjściem ze świątyni zgromadzeni wierni odśpiewali pieśni "My chcemy Boga" i "Boże coś Polskę".

Wyżej przedstawione wydarzenia są mało znane społeczeństwu Białostocczyzny. Chcąc przybliżyć mieszkańcom regionu tamten okres Archiwum Państwowe w Białymstoku wspólnie z Instytutem Historii Uniwersytetu w Białymstoku ma zamiar przygotować na październik 2006 r. publikację źródłową poświęconą wydarzeniom 1956 r. na Białostocczyźnie.

Archiwum Państwowe w Białymstoku zwraca się z prośbą do świadków wydarzeń politycznych mających miejsce w 1956 r. aby złożyli relacje, które w sposób kapitalny uzupełnią i wzbogacą planowaną publikację.

Świadków tamtych wydarzeń prosimy o kontakt:

Archiwum Państwowe w Białymstoku
ul. Rynek Kościuszki 4
15-476 Białystok

Tel. 085 743 56 03 lub 085 664 71 73
e-mail: sekretariat_ap@bialystok.ap.gov.pl