Mija 75 lat od likwidacji getta. Miasto spełni obowiązek wobec ofiar

Fot: MN

Pamięć o dziedzictwie

Na 2018 r. przypada 75. rocznica likwidacji białostockiego getta. Miasto przygotowuje z tej okazji szereg uroczystości rocznicowych skupionych wokół trzech dat. Dokładnie chodzi o 5 lutego, czyli o dzień w którym rozpoczęła się likwidacja getta, 27 czerwca – rocznica spalenia Wielkiej Synagogi, 16 sierpnia – wybuch powstania.

- Rolą miasta jest pamiętanie o jego historycznych korzeniach i dziedzictwie, i na pewno takim dziedzictwem są białostoccy żydzi, którzy stanowili ok. 50% ludności miasta przed wojną. Niestety eksterminacja ludności żydowskiej przez nazistów spowodowała, że po wojnie zostało ich tylko kilkuset. To była ogromna tragedia i naszym obowiązkiem jest pamiętanie o ofiarach i mówienie "Nigdy więcej" - mówi Tadeusz Truskolaski.

Wyjątkowy pamiętnik

Za przygotowanie uroczystości odpowiedzialne będą głównie jednostki kultury działające w Białymstoku: Białostocki Ośrodek Kultury i Galeria Sleńdzińskich. Lutowe obchody rozpoczną się od dwóch plenerowych koncertów muzyki klezmerskiej na skrzyżowaniach ulic Malmeda i Białówny oraz Jurowieckiej i Sienkiewicza, czyli w miejscach, gdzie niegdyś znajdowały się bramy do getta. Następnie z tych miejsc wyruszą przemarsze, które spotkają się pod pomnikiem Bohaterów Powstania w Getcie przy ul. Żabiej. Tam uroczystości będą kontynuowane.

Najciekawszym ich elementem będzie odczytanie fragmentu pamiętnika Dawida Szpiro – białostockiego Żyda, który zapisywał swoje przeżycia poczynając od wakacji w 1939 r., a kończąc na lipcu 1943 r. Z tego co wiadomo, autor pochodził z bogatej rodziny fabrykantów, a w momencie rozpoczęcia wojny miał ok. 18 lat. Galeria Sleńdzińskich zajmuje się przygotowaniem do wydania tego niezwykłego dzieła. Ma to nastąpić w sierpniu.

- Ten pamiętnik trafił do nas ok. 2 miesięcy temu, właściwie uratowany z makulatury. Jest to pamiętnik pokazujący życie codzienne. Przypominający, że wojna to nie jest przygoda i że bardzo trudno jest być bohaterem. Pokazane jest w nim, jak wojna jest okrutna, jak trudno jest walczyć w jej czasie o człowieczeństwo – mówi Jolanta Szczygieł-Rogowska, dyrektor Galerii im. Sleńdzińskich.

Zanim jednak do tego dojdzie, 27 czerwca w Białymstoku odbędą się uroczystości upamiętniające zagładę Wielkiej Synagogi. Tego dnia na Rynku Siennym zostanie odtworzona specjalna audycja radiowa, a wokół Pomnika Wielkiej Synagogi i w Galerii im. Sleńdzińskich staną banery ze zdjęciami spalonego budynku oraz z obrazami Izraela Beckera "Chanajki" oraz Izaaka Celnikiera "Popioły".

Kulminacja w sierpniu

Tradycyjnie, najwięcej będzie dziać się w sierpniu. 5 sierpnia u Sleńdzińskich odbędzie się koncert izraelskiego zespołu muzyki dawnej "Profetti Della Quinta". Główna część obchodów planowana jest na 16 sierpnia, w rocznicę wybuch powstania w getcie. Odbędą się wówczas następujące wydarzenia:

- koncert Klezmerskiej Orkiestry Teatru Sejneńskiego na Rynku Kościuszki
- koncert "Benkenisz – Tęsknota" w wykonaniu Karoliny Skarżyńskiej w Centrum im. Ludwika Zamenhofa
- wspomniana promocja wydawnictwa "Pamiętnik Dawida Szpiro" także w CLZ
- odtwarzanie nagrań wspomnień świadków historii o likwidacji białostockiego getta przy Ratuszu
- wystawa "Kiriat Białystok" przy pomniku AK przy ul. Kilińskiego
- spektakl "Pięcioksiąg Izaaka" w reż. Wojciecha Kobrzyńskiego w Białostockim Teatrze Lalek

Dzień później zostanie otwarta wystawa rysunków Bencjona Rainowicza – malarza pochodzenia żydowskiego urodzonego w Białymstoku. Cały cykl uroczystości zostanie natomiast zakończony 19 sierpnia na Rynku Kościuszki koncertem z muzyką żydowską "Krzesimir Dębski symfonicznie". W tym samym dniu będzie można wziąć udział w spacerze historycznym po terenie dawnego getta.