Odkrywanie tajemnic historii. Premiera platformy o tajnej pracowni kopistów

Fot: Michał Kardasz

Galeria im. Sleńdzińskich podjęła się stworzenia platformy internetowej, która ukazuje historię tajnej pracowni kopistów z getta w Białymstoku. Celem projektu Kopiści/The Copyists jest zebranie w jednym miejscu efektów wieloletnich badań nad tą sprawą.

O istnieniu pracowni dowiedziała się Joanna Tomalska-Więcek, historyczka sztuki w 2008 roku, od jedynego ocalałego z pracowni artysty – Izaaka Celnikiera. Wraz z historyczką Jolantą Szczygieł-Rogowską przez lata zbierały skrawki opowieści. Na ich podstawie Monika Spiczyńska i Bartosz Tryzna stworzyli film "Kopiści". Film ten zapoczątkował ideę stworzenia platformy współtworzonej przez odbiorców.

We wrześniu 1939 r. do Białegostoku przybyło wielu uciekinierów z całej Polski, w tym ok. 140 tys. Żydów, wśród nich wielu artystów, bracia Efraim i Menasze Seidenbeutlowie, Natalia Landau, Stanisława Centnerszwerowa, Adolf Behrman, Tobiasz Haber oraz wielu innych, w tym 16-letni wówczas Izaak Celnikier.

1 sierpnia 1941 roku, gdy wybuchła wojna sowiecko-niemiecka, Białystok zajęli Niemcy i utworzyli tu getto. Już miesiąc po jego utworzeniu niemiecki przedsiębiorca Oskar Steffen, wykorzystując obecność artystów, utworzył malarskie atelier. Tak powstała pracownia kopistów, w której pracowało około dwudziestu malarzy.

Niemcy wybierali obrazy słynnych malarzy europejskich, m.in. Murilla, Tycjana, C.D. Friedricha, C. Spitzwega, zaś żydowscy artyści na podstawie pocztówek wykonywali kopie owych arcydzieł. Dwa razy w tygodniu samochody ciężarowe wywoziły obrazy prawdopodobnie do siedziby komendanta Bezirk Białystok, Ericha Kocha w pałacyku w Dojlidach. Nikt nie wie, jakie były ich dalsze losy.

Bazą merytoryczną do budowy strony internetowej były materiały przekazane przez badaczki. W założeniu projektu, strona ma się powiększać w miarę zdobywania kolejnych informacji.

Oficjalna premiera platformy planowana jest na sobotę (5.02) o godz. 10:00, w rocznicę początku likwidacji getta. Premiera strony internetowej kopisci.org.pl odbędzie się na profilu facebookowym Galerii im. Sleńdzińskich.

Projektem ze strony Galerii zajmuje się Monika Marciniak. Działanie dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu "Patriotyzm Jutra".