Żeby palma nam nie odbiła

Fot: Grzegorz Chuczun

Jarmark Wielkanocny

W niedzielę (28.03) w kościele katolickim przypada Niedziela Palmowa. Zapoczątkowuje ona Wielki Tydzień Świąt Wielkanocnych.

Historia święcenia palmy

Palmę przynosi się do kościoła i święci na pamiątkę wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Pierwsze procesje z palmami wielkanocnymi miały miejsce w IV wieku w Jerozolimie. Zwyczaj ten rozpowszechnił się na wschodzie oraz w Hiszpanii i Galii. Od V i VI wieku zaczęto go przejmować także w Kościele zachodnim, sam zaś zwyczaj święcenia gałązek zielonych, czyli palm wielkanocnych, wprowadzono do liturgii Niedzieli Palmowej w XI wieku. W Polsce początki święcenia palm wielkanocnych sięgają XI wieku.

Tradycyjne palmy w Polsce tworzone są z witek wierzbowych, gdyż wierzba jest drzewem, które wiosną najwcześniej budzi się do życia, a w symbolice Kościoła jest znakiem zmartwychwstania i nieśmiertelności duszy.

Zwyczaje związane z Niedzielą Palmową

W niektórych regionach Polski po poświęceniu palmę wiesza się przy drzwiach frontowych, żeby chronić dom i jego mieszkańców przed nieszczęściami. Gospodynie opowiadają też, że dawniej gospodarze omiatali palmą zwierzęta domowe, żeby dobrze się chowały a krowy dawały dużo mleka. Rolnicy z gałązek wierzbowych wyciągniętych z palmy robili krzyżyki, umieszczali je jako ubezpieczenie od nieszczęśliwych wypadków na stodołach, budynkach gospodarczych. Wbijali krzyżyki w pola uprawne, to miało zapewnić dobre zbiory i zabezpieczyć uprawy przed gradobiciem i innymi żywiołami. Co ciekawe, długość palmy też miała znaczenie symboliczne. Tam gdzie były dziewczyny albo starsi gospodarze palmy były nieduże, ale w domach gdzie był dorastający kawaler lub kilku, robiło się palmy wysokie.

Przed laty po powrocie z kościoła w Niedzielę Palmową gospodynie dawały dzieciom do zjedzenia bazie kotki albo delikatnie uderzały palmami swoje dzieci. Wszystko dlatego, aby potomstwo było zahartowane, rosło silne i zdrowe. Kto cierpiał na ból gardła, też łykał bazie.

Rodzaje palm wielkanocnych

W Polsce mamy kilka rodzajów palm. Palma kurpiowska powstaje z pnia ściętego drzewka (jodły lub świerka), oplecionego na całej długości widłakiem, wrzosem, borówką, zdobionego kwiatami z bibuły i wstążkami. Czub drzewka pozostawia się zielony. Tradycja wykonywania palm szczególnie zachowała się na Kurpiach w miejscowości Łyse w parafiach gminy Zbójna. Od lat 60. XX wieku co roku w Niedzielę Palmową odbywa się tam konkurs na najdłuższą palmę.

Palma góralska, palma podhalańska wykonana jest z pęku witek wierzbowych (bazi), wiklinowych lub leszczynowych oraz jałowca i bukszpanu. Palmy te spotyka się podczas procesji w Bukowinie Tatrzańskiej, Lipnicy Murowanej, Tokarni i w Rabce. W Lipnicy i w Rabce corocznie odbywają się konkursy na najdłuższą i najpiękniejszą palmę. Konkurs Palm w Lipnicy odbywa się od 1958 roku.

Palemka wileńska tworzona z papieru, traw i witek wierzbowych jest charakterystyczna dla okolic Wilna. Barwne i ozdobne palmy wileńskie plecie się z 50 gatunków suchych polnych, leśnych i ogrodowych kwiatów zbieranych o różnych porach roku dla uzyskania odpowiedniej kolorystyki. Tradycyjne wileńskie palmy są uwijane na suchych drewnianych patykach z jednej strony lub dookoła z farbowanego albo naturalnego suchotnika, mietliczki, krwawnika, dziurawca, tymotki chmielu, wrotyczy, kocanki piaskowej. Wierzchołek zaś z 11 gatunków traw. W palmie wileńskiej wykorzystuje się kłosy zboża i owsa.

Palma instant kontra palma handmade

W dzisiejszym świecie bardzo łatwo zdobyć gotową palmę. Wystarczy przejść się na pobliski ryneczek i kupić od sprzedawcy. Można też zamówić palmę przez internet, na Allegro jest spory wybór nie tylko gotowych palm, ale także elementów, z jakich można je zrobić. Jednak warto także poszukać warsztatów organizowanych przez instytucje kultury, muzea, skanseny. W dobie pandemii, gdy jesteśmy w domu dobrym rozwiązaniem są także tutoriale dostępne na kanale Youtube.