To największa niewyjaśniona zbrodnia. Znaleziono nowe dokumenty na jej temat

Fot: IPN

Rosyjska mapa z planem obławy Augustowskiej

Nowo odkryte dokumenty są obecnie tłumaczone na język polski. Potwierdziły one, że w obławie augustowskiej wzięło udział 45 tys. żołnierzy Armii Czerwonej - 11 dywizji strzeleckich wraz z pułkami artylerii, 3 brygady pancerne i brygada zmechanizowana.

Dzięki ujawnionym archiwaliom historycy ustalili też zasięg operacji. W kierunku południowo-zachodnim była to linia Zielonka – Wiejsieje – Szadziuny – Lejpuny – Druskienniki, a na wschodzie Druskienniki – Przewałka – Łukawica. Od południa zorganizowano blokadę na linii: Niemnowo – Kanał Augustowski – Brzozówka – rzeka Wołkuszanka – Lipsk – rzeka Biebrza – Dębowo, choć zaginęły też osoby z miejscowości położonych na południe od tej linii.

Operacja rozpoczęła się jednocześnie – rano 12 lipca (2. Gwardyjski Korpus Pancerny rozpoczął ją 11 lipca), natomiast 19 lipca zakończyła się jedynie jej główna część. W następnych dniach trwało powtórne przeczesywanie lasów, dokonywano aresztowań. Za koniec operacji należy uznać dzień zamordowania osób aresztowanych, przypuszcza się, że było to na sam koniec lipca.

Sposób przeprowadzenia operacji był bardzo profesjonalny. Wojska w niej uczestniczące przemieszczały się w trzech rzutach: I – tyraliera przeczesująca teren, II – druga linia, która zajmowała się głównie sprawdzaniem mieszkańców w miejscowościach i rewizjami, III – grupy wsparcia. Żołnierze w pierwszym rzucie mieli być oddaleni od siebie o 6-10 m. Np. w 324. dywizji strzeleckiej w I rzucie znajdowało się 797 żołnierzy, a szerokość pasa działania dywizji wynosiła 7 km. Na obszarach już "przeczesanych" organizowano kolejne blokady, aby "elementy przeoczone" nie miały możliwości odejścia z tego terenu. Następnie przeprowadzano powtórne przeczesywanie. Wprowadzono też zakaz poruszania się ludności w godzinach 21.00-8.00.

Dokumenty wyjaśniają też częściowo los 1685 Litwinów, spośród których przekazano organom NKWD – NKGB Litewskiej SSR 252 "bandytów". Zostali oni zatrzymani w dniach 12-18 lipca. W świetle archiwaliów ostateczna liczba zatrzymanych, aresztowanych i zgładzonych jest większa niż podana w znanym szyfrogramie do Ławrientija Berii (7049 zatrzymanych i 592 aresztowanych), która oddawała stan na dzień 21 lipca. Do listy ofiar obławy można dopisać nowe nazwiska, m.in. mieszkańców Kalet na Białorusi.

Dokumenty przedstawiają ponadto nowe szczegóły dotyczące bitwy nad jeziorem Brożane, potwierdzają, że jednostki 50. Armii dokonywały aresztowań na mniejszą skalę także w sierpniu 1945 r. i podają nazwiska dowódców operacji.