Skwer imienia Józefa Bartoszko
W samym centrum Białegostoku powstało wyjątkowe miejsce pamięci. Skwer nazwany imieniem Józefa Bartoszko przypomina o dramatycznych wydarzeniach II wojny światowej i o człowieku, który w czasie pogromu ryzykował życie, aby ratować innych.
Nowy skwer znajduje się przy ulicy Legionowej, w pobliżu miejsca, gdzie przed wojną stała Wielka Synagoga. Dziś jej losy przypomina pomnik oraz inicjatywy edukacyjne.
Tragiczny „czarny piątek” w Białymstoku
27 czerwca 1941 roku zapisał się w historii miasta jako dzień niewyobrażalnego okrucieństwa. Tego dnia, po rozpoczęciu wojny niemiecko-sowieckiej, niemieckie oddziały wkroczyły do Białegostoku i rozpoczęły brutalne prześladowania ludności żydowskiej.
Setki osób zostały siłą zapędzone do Wielkiej Synagogi. Budynek podpalono, a wszystkich próbujących wydostać się na zewnątrz zabijano. Płonąca bożnica i okoliczne domy zamieniły centrum miasta w morze ognia, a dramatyczne wydarzenia przeszły do historii jako tzw. czarny piątek.
Józef Bartoszko – odwaga w obliczu śmierci
W tym czasie, gdy strach paraliżował większość świadków, jeden człowiek zdecydował się działać. Józef Bartoszko, pełniący funkcję dozorcy synagogi, podjął ryzyko, by uratować jak najwięcej osób.
Kiedy nadarzyła się chwila nieuwagi ze strony niemieckich żołnierzy, Bartoszko otworzył drzwi świątyni, umożliwiając kilkunastu Żydom ucieczkę z płonącego budynku. Dla wielu była to jedyna szansa na ocalenie życia. Choć jego czyn przez dekady pozostawał mało znany, dziś jest symbolem odwagi i człowieczeństwa w czasach pogardy.
Uchwałę o nadaniu skwerowi imienia Józefa Bartoszko rada miejska podjęła w czerwcu, tuż przed kolejną rocznicą tragedii. W ten sposób Białystok symbolicznie oddał hołd swojemu cichemu bohaterowi. Przy skwerze zamontowano tabliczkę informacyjną, a przestrzeń w pobliżu dawnej synagogi stała się miejscem refleksji nad historią miasta i losem jego dawnych mieszkańców.
Historia opowiedziana na nowo – komiks o Bartoszce
Pamięć o Józefie Bartoszko znalazła swoje miejsce również w kulturze. Dzięki współpracy Tomasza Wiśniewskiego i Damiana Zajko powstał komiks „Człowiek, który otworzył drzwi”. Publikacja przybliża czytelnikom dramatyczne wydarzenia czarnego piątku oraz postać dozorcy, który nie wahał się pomóc. Komiks ukazał się jednocześnie w czterech językach: polskim, esperanckim, niemieckim i angielskim. Dzięki temu historia białostockiego bohatera trafiła nie tylko do polskich odbiorców – wcześniej publikacja miała swoją premierę w Wiedniu. Wydanie komiksu było możliwe dzięki wsparciu finansowemu władz miasta.
Skwer Józefa Bartoszko to nie tylko hołd dla człowieka, który w ekstremalnych okolicznościach wykazał się odwagą i empatią. To także przestrzeń, która przypomina o konsekwencjach nienawiści i o tym, jak ważne jest pielęgnowanie pamięci o przeszłości. Dla mieszkańców i odwiedzających Białystok to kolejny krok w budowaniu świadomej, odpowiedzialnej wspólnoty pamiętającej o wszystkich ofiarach wojennej przemocy.
24@bialystokonline.pl
