Chłodnia Białystok i domy z Młynowej będą chronione

Fot: Krzysztof Kundzicz - Wikipedia

W tej chwili przy ul. Młynowej pozostały już tylko szczątki dawnych "Chanajek" - ciasnej, białostockiej zabudowy z niedużymi kamienicami i drewnianymi domami. Większość z nich nie jest zamieszkana, więc ich ewentualna likwidacja nie jest trudna (w październiku wyburzono dom z piękną, ceglaną fasadą pod numerem 44), a działki w samym centrum Białegostoku są niezłym kąskiem dla developerów. O ochronie charakterystycznej, starej zabudowy Białegostoku, która znika w oczach, a podobnej do niej próżno by szukać w jakimkolwiek ścisłym centrum dużego miasta, mówią historycy już od dawna.

Teraz obiekty będą chroniły zapisy planu zagospodarowania przestrzennego dla fragmentu ulicy od Placu Uniwersyteckiego do ul. Kijowskiej. Ustalenia do tej pory obowiązującego planu to uniemożliwiały, bo linia ulicy biegła dokładnie w ich miejscu, a plan zakładał rozbiórkę domów.
- Ta zmiana ma służyć temu, by chronić te budynki, ale szczegóły będą w opracowywanym właśnie planie - mówi Agnieszka Rzosińska z Urzędu Miejskiego.

Od 2006 r. (sic!) dla ul. Młynowej opracowywany jest nowy plan zagospodarowania przestrzennego. Rok temu ulica została zmodernizowana i pozostawiono zlokalizowane wzdłuż niej historyczne budynki. Kilka miesięcy obiekty przy ul. Młynowej 2 i 4 oraz przy ul. Kijowskiej 2 zostały wpisane do wojewódzkiej i gminnej ewidencji zabytków natomiast budynki przy ul. Młynowej 19, 28 i 30 - do gminnej.

Oprócz obiektów z Młynowej, ochrony doczeka się budynek chłodni. W czerwcu tego roku radni uznali, że w planie nie warto określać go jako dobro kultury współczesnej. Wojewódzki konserwator zabytków wciągnął jednak obiekt do wojewódzkiej ewidencji zabytków i zapis o ochronie musiał się znaleźć również w planie.

Budynek chłodni, mimo że powstał w latach 50. XX w. w okresie socrealizmu, to stanowi kontynuację form okresu międzywojennego. Elementy takie jak osiowa, trójczłonowa fasada z wyższą częścią centralną i bocznymi niższymi ryzalitami z zaokrąglonymi narożami, szare szorstkie tynki podzielone gładkimi lizenami, gzymsami i opaskami rytmicznie rozstawionych otworów okiennych, w tym okrągłych (bulaje) oraz wysokich wąskich, proste w formie rurowe balustrady klatek schodowych, kielichowe filary czy zamontowany na zwieńczeniu osi fasady charakterystyczny maszt, należą do form charakterystycznych dla tzw. stylistyki okrętowej, popularnej w latach 30. XX w. i późniejszego tzw. brutalizmu, powstałego w latach 40.

Budynek w dużym stopniu zachował swój pierwotny wyraz. Jest to jedyny o tak dużej skali i funkcji obiekt zachowany na terenie miasta i jeden z niewielu posiadających tego rodzaju architekturę i konstrukcję. Wykonana na zlecenie właściciela ekspertyza ogranicza się jedynie do opisu stanu technicznego bez uwzględnienia wartości kulturowych obiektu. Budynki magazynowe wzniesione w wielu częściach Polski w zbliżonym okresie i o podobnej architekturze objęte są już wpisami do rejestru zabytków, czy zapisami w planach miejscowych.

Zarówno ochronę domów przy ul. Młynowej jak też budynku chłodni Białystok poparła większość białostockiej rady miejskiej.