Festiwal Kresy - Bezkresy - Wielka Droga

Organizatorzy zapraszają na Festiwal Kresy - Bezkresy - Wielka Droga.

Kresy - Bezkresy to wydarzenie skoncentrowane na przypominaniu dziedzictwa polskich Kresów w dialogu z innymi kulturami narodowymi, współtworzącymi tożsamość ziem dawnej Rzeczpospolitej. Poprzez zaangażowanie różnych form sztuki (film, teatr, literatura, muzyka, sztuki plastyczne) i praktyk kulturowych chcemy przywołać ducha tego wspaniałego dziedzictwa oraz zapytać o jego dzisiejsze znaczenie. W ubiegłym roku koncentrowaliśmy się na dziedzictwie Wileńszczyzny. Gościliśmy wielu wybitnych twórców i intelektualistów, takich jak aktorzy: Piotr Cyrwus, Jerzy Zelnik, Marta Lipińska, Maja Komorowska, pisarze: Tomas Venclova, Herkus Kuncius i Eustachy Rylski, muzycy: Karolina Cicha, Zespół Jerycho, historycy: prof. Richard Butterwick i prof. Alvydas Kikzentaitis.

Tematem nadchodzącej edycji Festiwalu będzie „Wielka Droga" gen. Andersa, który wyprowadził Polaków (w tym zwłaszcza mieszkańców ziem kresowych, zesłanych w głąb ZSRR) z sowieckiego piekła, poprzez Bliski Wschód, ku wolnemu światu. Rzadko zwraca się uwagę, że ta wyprawa nie należy wyłącznie do domeny historii politycznej Polski. Razem zAndersem stalinowską Rosję opuścili pisarze, intelektualiści, artyści sceny i fil mu oraz malarze. Generał Anders w pełni świadomy był roli, jaką kultura odgrywa w polskim życiu zbiorowym, dlatego stymulował rozwój twórczości artystycznej wśród wędrujących z nim żołnierzy i cywilów. Na szlaku Armii Andersa powstawały różnorodne dzieła sztuki i relacje kronikarskie. Wśród „andersowców’ rodziły się talenty i zawiązywały przyjaźnie ludzi, którzy potem decydowali o kształcie polskiej kultury (na czele ze środowiskiem „Kultury” Jerzego Giedroycia). W tym kontekście nie może zabraknąć wzmianki o Józefie Czapskim, Gustawie Herlingu Grudzińskim, Jerzym Krzysztoniu, Hance Ordonównie, Marianie Hemarze czy Władysławie Broniewskim. Warto pamiętać także o postaciach mniej znanych, jak wybitny reżyser i producent filmowy, Michał Waszyński czy prozaik Leo Lipski. Im wszystkim pragniemy poświęcić szczególną uwagę, ożywić ich dzieła, nie tylko w kontekście pamięci historycznej, ale i aktualności przesłania, które niosą. Dlatego podczas festiwalu proponujemy nową interpretację dorobku wspomnianych twórców, wyrażającą się zarówno w komentarzu do istniejących artefaktów kultury, jak i próbie stworzenia nowych dzieł sztuki na bazie tekstów i filmów tych artystów. Szczególną uwagę poświęcimy Bitwie pod Monte Cassino w - przypadającą na rok 2024 - 80. rocznicę tego wydarzenia. Podejmiemy wątek legendy bitwy, ufundowanej przez wybitnych pisarzy oraz przez twórców popularnych piosenek na jej temat. Chcemy stworzyć wydarzenie, w którym twórczość artystyczna zaistnieje w różnych swoich przejawach: koncertach, pokazach filmów, spektaklach teatralnych, książkach i wystawach. Ważne są dla nas także debaty i prelekcje, wprowadzające w dane dzieło, epokę, czy twórczość autora, ale też stawiające generalne pytania o żywotność doświadczenia Kresów i pogranicza oraz o historię, współdecydującą o sztuce. Edukacja, jaka wiąże się z rozmowami i wykładami to jeden z naczelnych celów festiwalu.

PROGRAM
Piątek 16.08.2024

od godz.10.00
ARTYŚCI SCENY U ANDERSA
FILMY
Prelekcja i wprowadzenie: Michał Pieńkowski – filmograf specjalizujący się w polskim kinie przedwojennym
Ordonka, reż. Maria Kwiatkowska, 1993 r. ‘53
Henryk Wars. Pieśniarz Warszawy, reż. Wiesław Dąbrowski, 2007, ’53,
Dyskusja o losach polskich ludzi sceny na wygnaniu: Michał Pieńkowski, dr Michał Klociński, prowadzenie: teatrolog i dziennikarz Jakub Moroz
Miejsce: Alumnat*
*wszystkie filmy odbywają się w siedzibie Alumnatu, natomiast Kino Nocne na dziedzińcu Alumnatu

12.30
FILMY
Nieznane, nigdy niepokazywane kroniki wojenne Michała Waszyńskiego
Prelekcja i wprowadzenie: Michał Pieńkowski
Miejsce postoju Adama i Ewy oraz Dzieci, reż. Michał Waszyński

15.00
WYSTAWA, FILM, SPOTKANIE
Otwarcie wystawy unikalnych zdjęć Piotra Sawickiego - wybitnego scenografa i twórcy teatru lalek, który wraz z gen. Andersem opuścił sowieckie piekło i brał udział w bitwie pod Monte Cassino. Piotr Sawicki współtworzył Teatr Dramatyczny II. Korpusu i występował w filmie „Wielka Droga” M. Waszyńskiego. Wernisażowi towarzyszyć będzie pokaz filmu „Pinokio Piotrusia Pana” w reż. Zbigniewa Kowalewskiego, prezentujący sylwetkę Piotra Sawickiego oraz spotkanie z fotografikiem Piotrem Sawickim jr.(synem) i prof. Janem Wiktorem Sienkiewiczem - historykiem sztuki i badaczem twórczości artystycznej, tworzonej w armii gen. Andersa.

16.00
SPOTKANIE
Spotkanie i wydarzenie artystyczne wokół twórczości zapomnianego, wybitnego prozaika, Leo Lipskiego, prowadzenie: dziennikarka literacka Katarzyna Wójcik

18.00
KONCERT
Koncert piosenek Mariana Hemara w wykonaniu Macieja Klocińskiego

20.00
FILM
Kino Nocne
Prelekcja i prowadzenie: Michał Pieńkowski
Wielka Droga, reż, Michał Waszyński
(…) „Wielka droga” w zaskakujący sposób łączy tradycje kina przedwojennego z materiałami dokumentalnymi nakręconymi podczas wojny. Aby oszczędzić stresu rannemu pod Monte Cassino bohaterowi (Albin Ossowski) pielęgniarka (w tej roli gwiazda kina przedwojennego Jadwiga Andrzejewska) udaje przed pacjentem jego ukochaną. Fabuła jest jednak wyłącznie pretekstem do pokazania losów żołnierza, lwowianina, który zostaje wywieziony do radzieckiego łagru, a po ogłoszeniu amnestii wstępuje do Wojska Polskiego. Film jest swego rodzaju pomnikiem wystawionym armii Andersa, co zostaje niejako przypieczętowane obsadzeniem żony generała Ireny Anders (ps. artystyczny – Renata Bogdańska) w roli ukochanej protagonisty” Robert Birkholc, culture.pl

22.00
Bankiet i potańcówka

Sobota 17.08.2024

od godz. 10.00
PISARZE U ANDERSA
FILMY I SPOTKANIE
Prelekcja i wprowadzenie: Michał Pieńkowski
O Władysławie Broniewskim, reż. Wojciech Maciejewski,1996, ’53
Józef Czapski. Świadek historii reż. Ewa Cendrowska, 1989, ’36
Obywatel kolczastego świata. Gustaw Herling Grudziński reż. Marta Węgiel, 2022, ’55
Dyskusja o pisarzach u Andersa z udziałem m.in. dr Małgorzaty Ptasińskiej, prowadzenie: Katarzyna Wójcik

14.00
LITERATURA, SPOTKANIE
Spotkanie wokół twórczości Broniewskiego, Braendstettera i innych poetów z Armii Andersa z udziałem literaturoznawczyni Pauliny Subocz-Białek, prowadzenie: Katarzyna Wójcik

16.30
KOMIKS, WARSZTATY
Historia w komiksie – spotkanie oraz warsztaty z autorami trzytomowego komiksu o Monte Cassino z Gabrielą Beclą i Zbigniewem Tomeckim
Warsztaty skierowane są dla młodzieży
Miejsce: Alumnat

19.30
KONCERT
„Exodus” to misterium dźwięku celebrujące pamięć Wielkiej Drogi Armii Andersa w odniesieniu do biblijnej księgi Wyjścia - jednego z fundamentalnych mitów naszej cywilizacji. G. Herling Grudziński mówił: „.Cała ta Armia była jak gdyby podobna do biblijnych Żydów wyprowadzonych przez Mojżesza z niewoli egipskiej, i tak był traktowany przez nich Anders”. W świat muzycznej kontemplacji zabiorą nas Miłosz Pękala oraz Bartłomiej Zajkowski wraz ze swoim arcyciekawym i bogatym instrumentarium akustycznym i elektronicznym.
Miejsce: Wielka Synagoga w Tykocinie
Bilety na koncert w cenie 10 zł dostępne są w kasie Muzeum Podlaskiego oddział w Tykocinie

22.00
FILM
Kino nocne
Wszystko co najważniejsze – reż. Robert Gliński, 1992, ’98 oraz spotkanie z reżyserem
Ekranizacja autobiograficznej powieści Oli Watowej. Film jest historią miłości Oli i Aleksandra Watów. Aleksander, słynny polski poeta-futurysta, w latach trzydziestych ubiegłego wieku należał do bohemy artystycznej sympatyzującej z komunizmem. Ola, jedna z najpiękniejszych kobiet przedwojennej Warszawy, była ozdobą salonów literackich. Po wybuchu II wojny światowej uciekają przed Niemcami na wschodnie terytoria Polski. We Lwowie, po aresztowaniu męża przez NKWD, czeka ich rozłąka. Ola z dzieckiem trafia do sowchozu w Kazachstanie. Jako Żydówka i żona komunisty spotyka się tam z ostracyzmem ze strony polskich zesłańców. Ale nie przestaje wierzyć w to, że jeszcze odnajdzie się z mężem.

Niedziela 18.08.2024

od godz. 10.00
INTELEKTUALIŚCI U ANDERSA
FILM, SPOTKANIE
Człowiek, który zginął pod Ankoną, reż. Gabriel Morski, 1992, ‘46
Film o Adolfie Bocheńskim
Mistrz życia, reż. Małgorzata Bocheńska, Grzegorz Dubowski, 1987, ‘53
Film o Józefie Marii Bocheńskim
Redaktor, reż.Ignacy Szczepański, 1994, ’41, (Ambasada w Rumunii, ratunek Polakom, Tobruk, Rzym)
Paryż – Maisons Laffitte – Kultura
Filmy o Jerzym Giedroyciu
Po filmach debata o początkach „Kultury” i doświadczeniach wojennych jej twórców, zwłaszcza w kontekście nowo wydanego „Dziennika wojennego” Józefa Czapskiego z udziałem m.in. R. Romaniuka

13.30
SPOTKANIE
Spotkanie z dr Bartłomiejem Noszczakiem, autorem książki „Orient zesłańców” oraz czytanie przez aktorów fragmentów wspomnień Polaków, którzy z gen. Andersem wyszli na Bliski Wschód

15:30
FILM, DYSKUSJA
Ostatni rozdział, reż. Tomasz Łysiak - spotkanie z reżyserem oraz prof. Bogusławem Kopką o Monte Cassino

17.30
TEATR TELEWIZJI
„Inny świat” - spektakl teatru TV i spotkanie z reż. I. Gorzkowskim, A. Mastalerzem i prof. B. Kopką

20.00
KONCERT
Koncert „Szpik egzystencji”
Cielesność, fizyczny rozpad, zniszczenie ciała to symbole walki na wielu płaszczyznach: walki z wrogiem, z samym sobą, a także z rzeczywistością, która po burzliwych kolejach losów nie zawsze okazuje się idyllą. Marian Czuchnowski, autor tekstu zaadaptowanego do libretta, podobnie jak wielu młodych walczących, po wojnie nie odnalazł spokoju na emigracji. W swojej poezji wciąż próbował stawać obok tych, których żywioł historii pozostawił na marginesie. Szpik egzystencji to kolaż z biografii takich powojennych życiowych rozbitków.
Kompozytor Szymon Sutor
Tekst: Marian Czuchnowski
Wykonawcy: Ensemble Quatro Vocce, Bartłomiej Pałyga, Bartłomiej Zajkowski
miejsce: kościół św. Trójcy

21.30
FILM
Kino nocne
„Syberiada polska”, reż. R. Zaorski oraz spotkanie z A. Woronowiczem
Jedna z największych produkcji ostatnich lat, która z epickim rozmachem opowiada przejmującą historię Polaków deportowanych w latach 40. na Syberię. Pierwszy europejski film fabularny zrealizowany w majestatycznych i surowych syberyjskich warunkach.

Poniedziałek 19.08.2024

GENERAŁ WŁADYSŁAW ANDERS I 80. ROCZNICA BITWY POD MONTE CASSINO

Od godz. 10:00 do godz. 14:00
FILMY, SPOTKANIE
Prelekcja oraz pokazy filmów:
Melchior Wańkowicz – Opowieść o Bitwie pod Monte Cassino reż. Jerzy Passendorfer,
Po filmie rozmowa nt. Monte Cassino oczami Wańkowicza z udziałem R. Romaniuka, które poprowadzi Katarzyna Wójcik Wojtek, niedźwiedź, który poszedł na wojnę, reż. Will Hood, Adam Lavis, 2011, 59

Od godz. 16:00
FILM
Generał polskich nadziei reż. Hanna Kramarczuk cz. I ‘55 i II ‘61

19.30
POEZJA, MUZYKA
Stary Tykocin, nowa opowieść - podróże dźwiękiem i słowem – wydarzenie poetyckomuzyczne. Historia takiego miasteczka jak Tykocin może być niezwykle inspirująca dla twórców na wiele różnych sposobów. Szczególną formą wyrazu artystycznego jest poezja, której metaforyczna fraza często mieści więcej treści niż niejedna obszerna powieść. Dlatego co roku na Festiwal Kresy Bezkresy zapraszamy poetów młodego i średniego pokolenia, którzy odkryją swoje impresje, związane z życiorysami dawnych mieszkańców Tykocina. To nowe spojrzenie nie tylko na zamierzchłe dzieje miasteczka, ale również na to, jak
literatura odnosi się do teraźniejszości.Wiersze w tym roku przygotują poeci: Natalia Malek oraz Adrian Sinkowski. Poezja przeplatana będzie opisami z Sefer Tiktin – księgi Żydów tykocińskich, której oryginał znajduje się w synagodze w Tykocinie. Wiersze przeczyta Jadwiga Jankowska – Cieślak – wybitna aktorka teatralna i filmowa. Za muzyczną warstwę wydarzenia odpowiadać będą Miłosz Pękala oraz Bartłomiej Zajkowski.
Spotkanie poprowadzi dziennikarka literacka Katarzyna Wójcik.
Miejsce: Dom Talmudyczny w Tykocinie
Bilety na wydarzenie w cenie 10 zł dostępne są w kasie Muzeum Podlaskiego oddział w Tykocinie.

21.00
FILM
Kino Nocne
Czerwone maki – reż. Krzysztof Łukaszewicz, premiera 2024,120 oraz rozmowa z Michałem Żurawskim odtwarzającym postać gen. Władysława Andersa „Czerwone maki” to pierwszy polski film fabularny o słynnej i zwycięskiej bitwie o Monte Cassino. Historia bitwy ukazana z perspektywy młodego chłopaka - Jędrka, który przeszedł przez łagrowe piekło i opuścił Rosję wraz z Armią Andersa jako jedna z tysięcy sierot.

Festiwalowi towarzyszyć będzie program animacji dziecięcych. Na wszystkie wydarzenia, odbywające się w Alumnacie oraz kościele św. Trójcy wstęp jest wolny. Na wydarzenia współorganizowane z Muzeum Podlaskim oddział w Tykocinie obowiązują bilety w cenie 10 zł.