Aktualności

Butelkomaty miejskie w Białymstoku? Miałyby trafić m.in. do szkół i urzędów

2025.11.04 08:00

Radny Krzysztof Jan Stawnicki zwrócił się do prezydenta Białegostoku z wnioskiem o uruchomienie pilotażowego programu miejskich automatów kaucyjnych. Inicjatywa ma promować nowy ogólnopolski system i edukować mieszkańców w zakresie gospodarki obiegu zamkniętego.

Butelkomaty w szkołach i urzędach?

Butelkomaty mogłyby stanąć w szkołach, urzędach, bibliotekach, basenach i domach kultury. Radny argumentował, że wprowadzenie takiego rozwiązania w miejscach publicznych miałoby charakter praktyczny i edukacyjny. Podkreślił, że system kaucyjny wymaga nie tylko przygotowania technicznego, ale też działań informacyjnych i promocyjnych, które zwiększą świadomość mieszkańców w zakresie ochrony środowiska.

Stawnicki wskazał, że projekt mógłby powstać we współpracy z partnerami prywatnymi – producentami napojów, sieciami handlowymi i firmami zajmującymi się recyklingiem, a także przy wsparciu funduszy ochrony środowiska.

Nowe przepisy i zasady funkcjonowania systemu

Nowe przepisy, obowiązujące od 1 października 2025 roku, obejmują butelki plastikowe, puszki aluminiowe oraz butelki szklane wielokrotnego użytku. Konsument płaci dodatkową kwotę w formie kaucji, którą odzyskuje po oddaniu opakowania w automacie lub punkcie zbiórki. Zwrot kaucji możliwy jest tylko wtedy, gdy opakowanie posiada specjalne oznaczenie z logo systemu oraz wysokością kaucji. Do końca roku obowiązuje okres przejściowy, w którym oznaczenia mogą jeszcze nie występować – a nawet na próżno ich szukać. Producenci mają niespełna dwa miesiące na wprowadzenie zmian.

System zwrotny tworzą przedsiębiorcy wprowadzający na rynek napoje w opakowaniach, importerzy oraz sklepy sprzedające te produkty. To oni odpowiadają za oznaczanie opakowań i współpracę z operatorami systemu.

Miasto nie ma kompetencji do ustawienia automatów

Z odpowiedzi na interpelację wynika, że samorządy nie są stroną systemu kaucyjnego. Nie mają wpływu na jego organizację ani nie mogą samodzielnie instalować butelkomatów. Ich rola ogranicza się do działań informacyjno-edukacyjnych prowadzonych przez Biuro Gospodarowania Odpadami.

Władze miasta podkreśliły, że ustawienie automatów w budynkach urzędu lub innych jednostkach organizacyjnych nie znajduje podstawy prawnej. Obowiązek instalacji i obsługi takich urządzeń spoczywa wyłącznie na przedsiębiorcach, którzy działają na podstawie umów z operatorami systemu kaucyjnego.

Nieodebrana kaucja nie stanowi dochodu miasta, a gminy nie mogą finansować działań związanych z systemem kaucyjnym, także w formie współpracy z partnerami prywatnymi. Takie postępowanie mogłoby zostać uznane przez Regionalną Izbę Obrachunkową za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.

Skutki dla gospodarki odpadami

System kaucyjny w dłuższej perspektywie przyniesie korzyści w postaci zmniejszenia ilości odpadów opakowaniowych. Jednocześnie jego wprowadzenie może wpłynąć na strukturę selektywnej zbiórki w gminach.

– Włączenie butelek PET i puszek aluminiowych do systemu kaucyjnego nie zmieni obowiązków samorządów – do żółtych worków i pojemników nadal będą trafiały tony odpadów, za których zagospodarowanie odpowiada gmina. Przy czym będą to te najgorsze, najtrudniejsze i najkosztowniejsze w przetworzeniu odpady, które są dla instalacji kłopotliwym balastem, a nie źródłem przychodów, jak to jest w przypadku opakowań objętych kaucją – napisał w odpowiedzi na interpelację radnego Stawnickiego Sekretarz Miasta Krzysztof Marek Karpieszuk.

Zgodnie z ustawą, obowiązek uczestnictwa w systemie kaucyjnym mają sklepy o powierzchni powyżej 200 m², które sprzedają napoje w opakowaniach objętych kaucją. Mniejsze punkty handlowe mogą przystąpić do programu dobrowolnie.

W odpowiedzi przypomniano również, że miasto od lat prowadzi działania edukacyjne w zakresie recyklingu i gospodarki obiegu zamkniętego. Jednak sam system kaucyjny realizowany jest na poziomie krajowym i pozostaje w gestii przedsiębiorców, nie samorządów.