Dostępność priorytetem. Jednostki publiczne muszą się dostosować

Fot: Podlaski Urząd Wojewódzki

W Podlaskim Urzędzie Wojewódzkim w Białymstoku odbyła się pierwsza w Polsce konferencja dotycząca wdrażania ustawy "Dostępność plus". Głównym założeniem ustawy jest ułatwienie funkcjonowania w społeczeństwie osobom niepełnosprawnym, starszym bądź z różnego rodzaju ograniczeniami.

Każda placówka ma być dostępna

Dostępność podmiotu publicznego, według definicji, jest efektem spełnienia minimalnych wymagań w wymiarze architektonicznym, cyfrowym i informacyjno-komunikacyjnym. Zapewnienie dostępności może odbywać się zarówno poprzez uniwersalne zaprojektowanie przestrzeni, produktów czy usług – najczęściej już na etapie projektowania nowych działań i rozwiązań, jak też poprzez stosowanie racjonalnych usprawnień, które polegają na usuwaniu barier w dostępie do istniejących usług. W celu wsparcia podmiotów publicznych w realizacji nowych przepisów ustawowych trwają prace nad przygotowaniem poradnika z wyjaśnieniem i przykładami zapewniania dostępności.

W celu umożliwienia łatwiejszego przygotowania się podmiotów publicznych do nowych wymagań wprowadzono również mechanizm tzw. dostępu alternatywnego. Dostęp alternatywny polega przede wszystkim na zapewnieniu wsparcia innej osoby (np. kontakt telefoniczny zamiast osobistego stawiennictwa, wsparcie pracownika lub wolontariusza). Jego zastosowanie może mieć miejsce, gdy w szczególności ze względów technicznych lub prawnych nie jest możliwe zastosowanie przez podmiot publiczny ani uniwersalnego projektowania, ani też racjonalnych usprawnień. Jednocześnie należy zauważyć, że w okresie 24 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy (czyli do 24 września 2021 roku) uznaje się, że dostęp alternatywny jest równoważny z zapewnieniem dostępności, a jego stosowanie nie powoduje sankcji po stronie podmiotu publicznego. Po tym okresie jego zastosowanie powinno być ograniczone wyłącznie do przypadków określonych w ustawie.

Koordynatorzy i raporty o dostępności

Każdy organ administracji rządowej i samorządowej, organ kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały są zobowiązane do powołania koordynatora dostępności do 30 września 2020 roku. Jest to kluczowa funkcja z punktu widzenia wdrażania i przestrzegania nowych przepisów w administracji publicznej w całej Polsce. Ustawa przewiduje, że funkcja ta może być pełniona przez jedną lub kilka osób, zarówno już pracujących w danym podmiocie, jak też i nowo zatrudnionych. Sposób spełnienia tego obowiązku zależy od możliwości danego podmiotu.

Podmioty zobowiązane do zapewnienia dostępności przekazują co 4 lata, najpóźniej do dnia 31 marca danego roku, raport o stanie dostępności w zakresie swojej działalności i publikują go na stronie Biuletynu Informacji Publicznej lub na swojej stronie internetowej. Raporty będą przekazywane do wojewody, który przygotowuje zbiorczy raport o stanie dostępności na terenie danego województwa i przekaże go ministrowi właściwemu do spraw rozwoju regionalnego. Wojewodowie powinni wyznaczyć odpowiednio wcześniej termin na złożenie raportu podmiotów publicznych, które im podlegają.

Będą pieniądze na dostosowanie

Na mocy ustawy został utworzony Fundusz Dostępności, który umożliwi udzielanie wsparcia finansowego na dostosowanie budynków (np. windy, podjazdy) podmiotów publicznych oraz budynków mieszkalnictwa wielorodzinnego. Wsparcie ze środków Funduszu będzie udzielane w formie pożyczki z możliwością częściowego jej umorzenia po spełnieniu określonych kryteriów (np. jeśli z inwestycji korzystać będzie duża liczba osób niepełnosprawnych, seniorów czy rodzin i opiekunów z małymi dziećmi). Bank Gospodarstwa Krajowego przyjmuje już wnioski na pomoc z Funduszu Dostępności.

Dużą zmianą w stosunku do obowiązujących obecnie przepisów jest wprowadzone ustawą prawo do złożenia skargi na brak dostępności. Każda osoba ze szczególnymi potrzebami po wykazaniu interesu faktycznego będzie miała prawo wystąpić do podmiotu publicznego z wnioskiem o zapewnienie dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej, a w przypadku, kiedy taki dostęp nie został jej zapewniony w określonym terminie, wnioskodawcy przysługuje prawo do złożenia skargi na brak dostępności do Prezesa Zarządu PFRON. PFRON przeanalizuje każde zgłoszenie i gdy stwierdzi naruszenie przepisów ustawy, nakaże zapewnienie dostępności. Przy braku wykonania zalecenie nałożone zostaną grzywny w celu przymuszenia. W okresie przejściowym zapewnienie dostępu alternatywnego jest traktowane jak zapewnienie dostępności, a przepisy dotyczące skargi na brak dostępności zaczną obowiązywać po tym okresie.