Spalenie Wielkiej Synagogi - Wystawa IPN "Niemieckie Obozy Zagłady"

Pod Urzędem Wojewódzkim przy ul. Mickiewicza w Białymstoku prezentowana jest od poniedziałku (27.06) przez tydzień wystawa elementarna IPN "Niemieckie Obozy Zagłady", w ramach obchodów Spalenia Wielkiej Synagogi w Białymstoku.

Wystawa prezentuje najważniejsze informacje na temat niemieckich obozów zagłady Żydów z okresu drugiej wojny światowej: rodzaje obozów, problematykę „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej” oraz mechanizm ludobójstwa. Osobne plansze poświęcone zostały sześciu obozom zagłady utworzonych przez Niemców na okupowanych ziemiach polskich, a także ofiarom oraz osobom odpowiedzialnym za popełnione zbrodnie.

Zarys historyczny:

27 czerwca 1941 r. dowodzony przez mjr. Ernsta Weisa niemiecki 309. batalion policji dokonał pacyfikacji dzielnicy żydowskiej. Uzbrojeni w pistolety automatyczne i granaty ręczne Niemcy, rozpoczęli poszukiwania Żydów w plątaninie uliczek sąsiadujących z Wielką Synagogą. Wokół Siennego Rynku, w dzielnicy Chanajki, rozgrywały się tragiczne sceny. Z domów okalających rynek wyprowadzano Żydów, ustawiano pod murem i rozstrzeliwano. Niemcy wrzucali też granaty do okolicznych domów, więc wkrótce w ogniu stanęła cała dzielnica wokół synagogi (tzw. Schulhof).

W pierwszym dniu okupacji Białegostoku Niemcy zamordowali ok.2️ tys. Żydów.

Tego samego dnia, 27 czerwca 1941 r., dowódca wojsk niemieckich wezwał naczelnego rabina Białegostoku dr. Gedaliego Rozemana i nakazał mu utworzenie rady złożonej z dwunastu Żydów. W ten sposób powstał Judenrat, czyli organ administracyjny społeczności żydowskiej całkowicie podległy okupantowi. Kolejne zbrodnie na ludności żydowskiej Niemcy popełnili już tydzień po pacyfikacji Schulhofu – 3 lipca 1941 r. w lesie na pobliskich Pietraszach, dokonali mordu na przedstawicielach inteligencji żydowskiej przedwojennego Białegostoku. Życie straciło ok. 300 mężczyzn. Do kolejnej odsłony niemieckiego terroru doszło dziewięć dni później, ponownie na Pietraszach. Tym razem rozstrzelano ok. 2–5 tys. osób.

Na początku lipca 1941 r. władze niemieckie zarządziły, że wszyscy Żydzi powyżej 10. roku życia mają obowiązek nosić żółtą gwiazdę przyszytą z przodu na lewej piersi i na plecach. Rozporządzenie o utworzeniu getta zostało wydane 26 lipca 1941 r. Żydzi mieli 5 dni na przeniesienie do wyznaczonego obszaru między ulicami: Lipową, Przejazd, Poleską i Sienkiewicza. Bramy getta zamknęły się 1 sierpnia 1941 r. Uwięziono w nim ok. 50–60 tys. Żydów z miasta i okolicznych miejscowości.

Codzienność okupacyjnej rzeczywistości stanowiły masowe egzekucje, pojedyncze zabójstwa, aresztowania. Ów terror miał na celu zastraszenie miejscowego społeczeństwa, zmuszenie go do bezwzględnego posłuszeństwa, zapobieżenie tworzeniu się ruchu oporu i wszelkich form walki z okupantem.